تدوینگر سینمای ایران که “زیرخاکی” را تدوین کرده است می‌گوید کارگردان سریال به ریتم تند و کش‌دار نشدن پلان‌ها تأکید داشت.
به نقل از ستاره نیوز، شبکه یک امشب آخرین قسمت فصل دوم سریال “زیرخاکی” را پخش می‌کند، سریالی که قرار بود به ماه مبارک رمضان برسد اما به‌خاطر حساسیت‌های کرونایی و تلاش برای رعایت حداکثری پروتکل‌ها، همچنین حجم بالای لوکیشن‌ها و طولانی‌شدن تصویربرداری به زمان دیگری موکول شد.
ساخت فصل دوم سریال “زیرخاکی” از دی ماه سال 1399 آغاز شد. گروه سازنده “زیرخاکی” پیش از رسیدن به شمال کشور، در شهرک سینمایی دفاع مقدس و لوکیشن‌هایی واقع در تهران و کرج نیز مشغول تصویربرداری بودند. فصل اول “زیرخاکی” با فضایی شاد و در بستر وقایع ماه‌های منتهی به انقلاب اسلامی در ماه رمضان سال 1399 روی آنتن شبکه یک رفت و توانست پربیننده‌ترین سریال مناسبتی در آن مقطع لقب بگیرد.
فصل اول این سریال با تلاش ناکام فریبرز باغ‌بیشه برای خروج از کشور، همزمان با آغاز جنگ تحمیلی به پایان رسید، حالا مخاطبان این سریال باید برای تماشای فرجام ماجراجویی فریبزر و خوش‌شانسی‌ها و ناکامی‌هایش، منتظر پایان مراحل فنی و پخش آن از تلویزیون باشند.
هومن برق‌نورد جای هادی حجازی‌فر را گرفته است و ستاره پسیانی، گیتی قاسمی و نسرین نصرتی هم از بازیگران جدید “زیرخاکی”اند. بقیه بازیگران هم به‌ترتیب پژمان جمشیدی، ژاله صامتی، نادر فلاح، فروغ قجابگلی، مریم سرمدی، خسرو احمدی، اکبر رحمتی، مهری آل‌آقا، امید روحانی، اصغر نقی‌زاده و رایان سرلک در این سریال مثل فصل قبل حضور داشتند،
طنزی تلویزیونی که کنار همه محاسنش، در قالبِ نفوذ هم ماهیت طاغوت را افشا کرد و هم عتیقهدزدیهای اسرائیلی‌ها را به همه نشان داد. دستپختِ جلیل سامان بعد از 41 سال انقلاب اسلامی، با زبان طنز ماهیت طاغوت را افشا کرد و به‌قولی اولین بار پخمگی‌های بازجوهای ساواک را به رخِ مخاطب کشاند و جریان نفوذ و گروهک‌های اوایل انقلاب را هنرمندانه به نمایش درآورد که البته نمودِ گسترده‌تر آن را این روزها در فصل دوم شاهد بودیم.
عتیقهدزدیهای اسرائیلی‌ها و کلی محتوای افشاگرانه را جلیل سامان به‌کمک هنرمندانش به قابِ تلویزیون آورد تا نسخه‌ای دیگر از دغدغه‌هایش را این بار به‌شکلِ طنز ارائه کند. تجربه اولِ “سامان” در ساخت طنز، به‌ظنّ کارشناسان بسیاری، قابل تحسین بود، جایی که غیرمستقیم و زیرپوستی با زبان گویای طنز، حرف‌های مهمی از اتفاقات اوایل انقلاب را به نمایش درآورد. این روزها تلویزیون در رقابتِ تنگاتنگ با شبکه‌های مجازی و نمایش خانگی، دچار ریزش مخاطب شده است و با این نوع مجموعه‌ها می‌تواند به روزهای پرمخاطب، قصه‌گو و بااصالتش برگردد.عتیقهدزدیهای اسرائیلی‌ها و کلی محتوای افشاگرانه را جلیل سامان به‌کمک هنرمندانش به قابِ تلویزیون آورد تا نسخه‌ای دیگر از دغدغه‌هایش را این بار به‌شکلِ طنز ارائه کند. تجربه اولِ “سامان” در ساخت طنز، به‌ظنّ کارشناسان بسیاری، قابل تحسین بود، جایی که غیرمستقیم و زیرپوستی با زبان گویای طنز، حرف‌های مهمی از اتفاقات اوایل انقلاب را به نمایش درآورد. این روزها تلویزیون در رقابتِ تنگاتنگ با شبکه‌های مجازی و نمایش خانگی، دچار ریزش مخاطب شده است و با این نوع مجموعه‌ها می‌تواند به روزهای پرمخاطب، قصه‌گو و بااصالتش برگردد.
“زیرخاکی” از حاشیه به انقلاب نگاه می‌کند و این نقطه متمایز سریال است، مردمی را نشان می‌دهد که در آن دوران خیلی درک سیاسی نداشتند و آرام آرام در مسیر “شدن” قرار گرفتند. نمایش چنین صحنه‌هایی با زبان طنز قابل توجه و جذاب است. بازی بخصوص “پژمان جمشیدی”، ژاله صامتی و بازیگر خردسال و طراحی صحنه جزو ارکان تأثیرگذار سریال‌اند؛ این عناصر بر ماندگاری و باورپذیری سریال کمک کردند. جالب است که جمشیدی بازی بدون نقص و جامعی را به نمایش گذاشت که بدون تردید قدرت هدایت و بازیگردانی کارگردان سریال را نشان می‌دهد.
یکی از محاسن سریال، گزارش “زیرخاکی” از گروهک‌های مختلف اوایل انقلاب است که در قالبِ “نفوذ” نمایش تأثیرگذاری را به منصه ظهور رساند و البته به‌صورت گسترده‌تر و برجسته‌تر این ماجرا را در فصل دوم شاهدیم که جلیل سامان خیلی با ظرافت و هوشمندانه به آن پرداخته است، البته در این میان، کنایه‌ها و طعنه‌هایی هم دارد که خیلی به موضوعات و اتفاقات روز نزدیک است. با کاراکتر ساده‌ای به‌نام “فریبرز” طرفیم که در کوران و اتفاقات مختلف انقلاب، اول وقایع را شوخی می‌بیند و آرام آرام شخصیتش شکل می‌گیرد و نهایتاً با سرنوشتِ قابل توجه این کاراکتر روبه‌رو خواهیم شد.
روز پنجشنبه به‌دلیل فضای انتخاباتی کشور، خلاصه قسمت‌های سریال روی آنتن رفت و امشب آخرین قسمت “زیرخاکی2” روی آنتن خواهد رفت،
به همین مناسبت با حسن حسندوست تدوینگر باتجربه سینمای ایران که تدوینِ سریال “زیرخاکی” را به‌عهده داشته است، لحظاتی هم‌کلام شدیم که به نکاتی قابل‌توجه اشاره کرده است.
حسن حسندوست تدوینگر باتجربه سینمای ایران که پیش از این در سریال «نفس» نیز با جلیل سامان همکاری داشت، تدوین فصل دوم سریال «زیرخاکی» را نیز به کوله‌بار تجارب خود در این حوزه اضافه کرد. در کارنامه حسندوست 12 بار نامزدی دریافت سیمرغ بلورین از جشنواره فجر دیده می‌شود که در سه مورد یعنی فیلم‌های سینمایی «هامون» در سال 1368، «بچه‌های آسمان» در سال 1375 و «آواز گنجشگ‌ها» در سال 1386 برنده این جایزه شد.
همچنین تدوین فیلم سینمایی «تولد یک پروانه» به‌کارگردانی مجتبی راعی هم جایزه جشن خانه سینما را برای او به ارمغان آورده است.
آغاز همکاری از «نفس»
حسندوست در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم درباره نحوه آشنایی خود با جلیل سامان اظهار کرد: من در سریال «نفس» با آقای جلیل سامان آشنا شدم. ایشان از من دعوت کرد تدوین این سریال را به‌عهده بگیرم ولی چون این سریال طولانی بود و به وقت زیادی نیاز داشت من از ایشان خواستم کار تدوین را به‌همراه برادرم امین حسندوست انجام بدهم تا هم کار سریع‌تر پیش برود وهم از نظر کیفی بهتر باشد. همکاری در «نفس» تجربه خوبی بود و سریال موفقی هم شد.
وی افزود: تدوین فصل اول سریال «زیرخاکی» به‌عهده من نبود اما برای فصل دوم آقای سامان از من دعوت به همکاری کرد. چون از همدیگر شناخت قبلی داشتیم تعامل و همفکری خیلی زود شکل گرفت، من هم کاری در دست نداشتم و توانستیم با هم هماهنگ بشویم. فصل اول سریال زیرخاکی را هم دیدم و بدم نیامد، فضای طنز داشت که مورد علاقه من بود، پیش از این هم در کارهای طنز حضور داشتم، وقتی دیدم کار خوبی است قبول کردم که در فصل دوم آن همکاری داشته باشم.
تفاوت تدوین در سینما و تلویزیون
این تدوینگر سینما و تلویزیون درباره تفاوت تدوین در دو قالب سینما و تلویزیون گفت: از نظر تکنیک، تدوین کار سینمایی و تلویزیونی فرقی ندارد، بلکه تفاوت در قالب‌های پخش این دو رسانه است. در سینما، مخاطب تمرکز زیادی روی فیلم دارد در حالی که امکان دارد بیننده تلویزیون در حین تماشای سریال به کارهای دیگرش هم برسد یا فقط صدای آن را بشنود. فیلم سینمایی در سالن تاریک با حضور تماشاگران پخش می‌شود و شما به‌عنوان سازنده یا یکی از عوامل فیلم می‌توانید کنار آنها عکس‌العمل و میزان ارتباط گرفتن آنها با فیلم را ببینید و حس کنید اما سریال را در منزل و در قاب کوچک تلویزیون به‌تنهایی یا نهایتاً با اعضای خانواده می‌بینید و از عکس‌العمل مخاطبان دیگر خبر ندارید، به‌خلاف سینما، هنگام تماشای تلویزیون در منزل تمرکز روی تصویر کم است.
او ادامه داد: علاوه بر این، تلویزیون نسبت به سینما نیاز به تمرکز بیشتری روی داستان دارد. در سینما علاوه‌بر این‌که به داستان می‌پردازیم به فضاسازی هم اهمیت می‌دهیم و در همین راستا از فضاها بیشتر استفاده می‌کنیم اما در تلویزیون چون قاب، بسته‌تر و کوچک‌تر است فضاسازی باز خیلی جواب نمی‌دهد و بیشتر نماهای بسته استفاده می‌کنیم و روی دیالوگ‌ها، روابط کاراکترها و نماهای بسته تمرکز می‌کنیم. باید توجه کرد که اگر سریال، داستانش را خوب تعریف کند و ریتم مناسبی داشته باشد مخاطب بیشتری هم جذب می‌کند به‌خصوص اگر داستانش تکراری نباشد.
روایت خوب قصه و ریتم مناسب در «زیرخاکی»
حسندوست ادامه داد: آقای سامان بیشتر در این سریال، روی داستان تمرکز کرده بود. این‌که قصه فیلم، خوب تعریف شود؛ ریتم تندی داشته باشد و تماشاگر از جلوی تلویزیون بلند نشود و داستان را پیگیری کند مهم بود. از همان ابتدای کار هم به من پیشنهاد کرد که ریتم کار تند و مناسب باشد. او علاقه‌ای به استفاده از پلان‌های طولانی و گرفتن نمای باز و کش‌دار نداشت چیزی که متأسفانه در سریال‌های تلویزیون زیاد دیده می‌شود، همچنین آقای سامان علاوه بر تمرکز روی کاراکترها، سعی کرده است که از تکنیک‌های تدوین هم استفاده کند و ریتم تند و پلان‌های زیادی داشته باشد تا سریال کند و کسالت‌آور نباشد.
تدوین همزمان با تصویربرداری
او اضافه کرد: من به‌طور همزمان و از 10 روز پس از کلید خوردن کار، مونتاژ سریال را شروع کردم و همزمان با تصویربرداری کار را پیش می‌بردم؛ وقتی تصویربرداری تمام شد مونتاژ اولیه هم تمام شده بود و فقط روی ریتم سریال صحبت کردیم؛ این‌که چه‌چیزهایی باید کم شود یا برای تقویت بیشتر روی بازی‌ها تمرکز کنیم، در نهایت پس از پایان تصویربرداری، حدود 70 درصد کار تمام شده بود، آن هم در شرایطی که به ما اعلام کردند سریال قرار است از اول خرداد پخش شود در حالی که تصویربرداری تا نیمه اردیبهشت ادامه داشت. ما باید زودتر سریال را برای پخش آماده می‌کردیم. خوشبختانه چون نسبت به آقای سامان شناخت داشتم بیشتر کارها را پیش می‌بردم بنابراین برای تدوین به مشکل برنخوردیم که برای رسیدن به پخش باعجله، سریال تدوین شود.
این تدوینگر همچنین بیان کرد: یک بخش هم بخش نظارت بر کار بود. من معتقدم وقتی به کاری اصلاحیه می‌خورد باید اصلاحات را خودمان انجام بدهیم و آن را به‌عهده تلویزیون یا پخش نگذاریم چون آنها ممکن است از روند تدوین فیلم اطلاعی نداشته باشند، بنابراین سعی کردم اصلاحات را خودمان انجام بدهیم که روی کار اثر منفی نگذارد و خطایی در تدوین ایجاد نشود، خوشبختانه هم هیچ اتفاقی نیفتاد و هم اصلاحاتی که اعلام کردند، زیاد نبود.
او در نهایت همکاری در سریال «زیرخاکی» را خوب و لذت‌بخش دانست و افزود: به‌خاطر ماهیت طنز این سریال، فضای شاد و روحیه‌بخشی بر اتاق تدوین حاکم بود، آن هم پس‌از مدتی که به‌خاطر محدودیت‌های ناشی از کرونا و قرنطینه روحیه همه به هم ریخته بود. طنز موجود در «زیرخاکی» باعث شد روحیه بگیریم و بهتر کار کنیم، این کار نه‌تنها برای بازیگران و کارگردان بلکه برای کل گروه، روحیه‌بخش بود. چون من همزمان با ضبط سریال، تدوین را هم انجام می‌دادم، متوجه بودم که سر صحنه، بچه‌ها با روحیه کار می‌کنند و فضای طنز حاکم بر سریال بر کیفیت کار آنها نیز تأثیر گذاشته بود.
