راه‌اندازی ۲۶۳ محفل ادبی در استان‌های مختلف با محوریت کتابخانه‌های عمومی بر بستر فضای مجازی طی یک‌سال گذشته تنها بخشی از اقدامات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بوده است.
به نقل از ستاره نیوز ، بررسی ریشه‌های تاریخی کتابخانه‌های عمومی و سرشت اجتماعی بودن آنها و همچنین پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه کارکرد فرهنگی و اجتماعی این کتابخانه‌ها در دنیای امروز، ضرورت باز تعریف وظایف و مأموریت‌های این پایگاه‌های اجتماعی را بیش از پیش نمایان کرده است؛ به طوری که در دوره اخیر مدیریت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، موضوع تبدیل کتابخانه‌های عمومی به پایگاه‌های چند منظوره فرهنگی و اجتماعی در دستور کار قرار گرفت که با دستاوردهای قابل ملاحظه‌ای نیز همراه شد.
این رویکرد جدید که با درخواست دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و تأکید وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شد، پس از انجام سلسله پژوهش‌ها، تحقیقات علمی، همایش‌ها و سمینارهای ملی و بین‌المللی، در حوزه‌های مختلف به صورت پایلوت به اجرا درآمد که از آن جمله می‌توان به طرح پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در مناطق کم برخوردار کشور، امدادرسانی فرهنگی در حوادث طبیعی رخ داده مانند سیل و زلزله در سال‌های اخیر، مشارکت در برگزاری انتخابات، اطلاع‌رسانی پزشکی و بهداشتی در دوران کرونا، تجلیل از چهره‌های شاخص و فعالان فرهنگی استانی و بسیاری از اقدامات دیگر اشاره کرد.
یکی از مصادیق بارز این رویکرد که با همراهی جمعی از استادان عرصه شعر و ادب به انجام رسید، راه‌اندازی محافل ادبی با محوریت کتابخانه‌های عمومی استان‌های مختلف و هدایت شاعران و پژوهشگران مطرح هر استان بود که با اجرای برنامه‌های مختلف طی یک سال گذشته گام‌های مؤثری در جهت نهادینه کردن فرهنگ مشارکت عمومی برای انجام فعالیت‌های ادبی در کتابخانه‌ها و ایجاد انگیزه نسبت به شعر و ادبیات فارسی و همچنین ساماندهی نیروهای متعهد و متخصص ادبی به منظور ایجاد تحول فرهنگی در خدمات کتابخانه‌ها برداشته است.
در دورانی که فعالیت‌های فرهنگی کشور تحت تأثیر پاندمی کرونا و تبعات آن با رکودی شدید و بی‌سابقه همراه بوده است، تشکیل و راه‌اندازی 263 محفل ادبی در استان‌های مختلف و برگزاری 872 برنامه بر بستر فضای مجازی طی یک‌سال گذشته از جمله اقدامات و مأموریت‌های ارزشمندی بوده که در پی رویکرد جدید نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از سوی محافل ادبی نهاد به انجام رسیده است.
برگزاری برنامه‌هایی چون «لاله‌های دشت برچی»، «راویان بالندگی»، «نهضت خوانش آثار سعدی»، «سوگواره ده شب ده محفل»، «شب شعر فرستاده مهربانی»، «شب شعر جوانه‌ها»، «عصر شعر سرباز ایران، سردار آسمانی»، «برنامه ملی از کریمه تا رضا»، «ویژه برنامه فراملی عصاره عصر»، «آیین راویان بالندگی»، «از تبار قلم»، «حماسه سرایان»، محافل افغانستان‌ها، محافل گروه‌های خاص(نابینایان) و چند پویش از جمله «بهار موعود»، «دوست من کتاب»، «مسابقه آوای کتابخانه» و «پویش اقتراح ماسک» تنها اقدامات بوده که باعث شده مسئولان، چهره‌ها و فعالان فرهنگی و ادبی لب به تمجید از این اقدام نهاد بگشایند.
نقش بی بدیل کتابخانه‌های عمومی در بالندگی استعدادهای جوان
محمدعلی مجاهدی، از شاعران پیشکسوت، درباره شکل‌گیری و رویش انجمن‌های ادبی جدید با محوریت کتابخانه‌های عمومی را نهایت خوش فکری و آینده‌نگری دانست و گفت: مسلماً بهترین عامل دخیل در گسترش دایره واژگانی شاعران «کتاب» و به خصوص کتاب‌های مرجع است که آن را در کتابخانه‌های عمومی می‌توان یافت. نقش کتابخانه‌های عمومی در رشد و بالندگی استعدادهای جوان بی بدیل است و ورود نهاد کتابخانه‌ها و انتخاب کتابخانه‌های عمومی به عنوان پایگاه و زادگاه محافل ادبی، نهایت خوش سلیقه‌گی و آینده‌نگری تصمیم گیران این حرکت بوده است.
نهاد در حوزه شعر راهی را می‌رود که دیگران نرفته‌اند
علیرضا قزوه نیز با اشاره به دغدغه‌های مقام معظم رهبری در حوزه شعر و ادب، تصریح کرد: این خیلی خوب است که تمام نهادهای فرهنگی کشور کار ادبی می‌کنند، آن هم با هزینه‌های کم و تأثیرگذاری وسیع؛ چنین اقداماتی در شرح وظایف ما برای شاعرپروری و جوانان با آینده کشور قرار دارد و به قول رهبر عزیزمان «شعر یک ثروت ملی ست و هر کس در حد وسع باید تلاش کند»؛ بر همین اساس نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به درستی به این حوزه شعر و ادب که سرمایه ملی ما است، ورود پیدا کرد. این اقدام ارزشمند نهاد در پاسداری از فرهنگ و ادب کشور باید حمایت شود؛ چرا که معتقدم نهاد در حوزه شعر راهی را می‌رود که دیگران نرفته‌اند.
راه‌اندازی محافل ادبی نهاد، اقدامی اساسی در حوزه شعر
در همین رابطه مصطفی محدثی خراسانی، شاعر و پژوهشگر، این اقدام نهاد را یک حرکت اصولی، راهبردی و بلندمدت با یک هدف‌گذاری درست و مشخص عنوان کرد و گفت: هیچ یک از نهادها و سازمان‌هایی که مدعی حوزه شعر بوده‌اند، هیچ اقدام اساسی راهبردی و با برنامه‌ریزی طولانی مدت در این حوزه انجام نداده‌اند و اقدامات پراکنده‌ای که در گذشته انجام شده در نهایت پس از مدتی به تعطیلی کشیده شدند. اما این حرکت اصولی که تاکنون جای آن در نظام فرهنگی ما خالی بوده است، قطعاً می‌تواند برکات فراوانی درپی داشته باشد. استفاده از ظرفیت شبکه گسترده کتابخانه‌های عمومی به عنوان کانون‌های ارتباطی محافل با مردم منجر به حفظ و تقویت جریان‌های اصیل ادبی خواهد شد.
عبور از رویکرد سنتی و تحقق کارکرد نوین کتابخانه‌ها
محمود اکرامی‌فر، شاعر و روزنامه‌نگار، نیز درباره مسئولیت و وظایف نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: در واقع نهاد واسطه میان تولیدکننده محتوا و مصرف‌کننده آن است. اما نکته قابل توجه این است که نهاد توانسته خودش را به روز کند و متناسب با شرایط مخاطب و شرایط اقتصادی و اجتمااسعی موجود ارتباط موثر و معطوف به هدفی برقرار کند. یعنی بجای اینکه مخاطب در رویکرد سنتی برای دریافت پیام و محتوا به کتابخانه مراجعه کند، نهاد در رویکرد جدید پیام را با سرعت بیشتر و هزینه کمتر به مخاطب می‌رساند و این نقطه قوت فعالیت‌های نهاد است که بسیار درست عمل می کند.
کتابخانه‌ها زادگاه و خاستگاه محافل ادبی
سعید بیابانکی نیز کتابخانه‌ها را زادگاه محافل ادبی دانست و گفت: به اعتقاد من جای انجمن‌های ادبی در کتابخانه‌هاست و تا جایی که به یاد دارم، محافل و انجمن‌های ادبی در کتابخانه‌ها تشکیل می‌شده است. شاعر باید با کتاب، کتاب خواندن و استشمام عطر و شمیم کتاب، زندگی کند و به همین دلیل، بهترین مکان برای گردهمایی شاعران کتابخانه است. از این جهت اقدام نهاد در احیاء مجدد محافل ادبی با محوریت کتابخانه‌های عمومی و استمرار فعالیت آنها به صورت مجازی در شرایط حاکم بر کشور نیز حرکتی خجسته است؛ به خصوص در این روزها که تقریبا اغلب مجامع فرهنگی و ادبی و هنری ما تعطیل است.
کمک به گسترش عدالت فرهنگی با راه‌اندازی محافل ادبی نهاد
اسماعیل امینی نیز در گفت‌وگویی اقدام نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در راه‌اندازی محافل ادبی با محوریت کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور را در گسترش عدالت فرهنگی مؤثر دانست و گفت: کتابخانه‌های عمومی به دلیل اینکه محل رفت و آمد دوستداران فرهنگ و ادب بوده، از گذشته تاکنون چه به صورت محافل رسمی ادبی و چه به صورت محافل غیررسمی، محل دیدار مؤلفان با علاقه‌مندان مطالعه، دانش‌آموزان و دانشجویان و سایر مخاطبان بوده است. ظرفیت ویژه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در میان دیگر دستگاه‌های فرهنگی باعث می‌شود که اقدامات و ابتکارات این‌چنینی در گستره جغرافیای وسیع‌تری به وسعت تمام ایران ارائه و اجرا شود.
بدون شک در شرایط سخت حاکم بر کشور به واسطه شیوع بیماری کرونا، ارائه چنین طرح‌های نوآورانه که بر پایه نیازسنجی و تحقیقات علمی شکل گرفته، می‌تواند چراغی برای حرکت در این مسیر پرپیچ و تاب روشن کند. خوشبختانه همراهی گسترده جامعه ادبی و شاعران کشور با این اقدام نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به بار گرفتن درختی با ریشه‌های گسترده در سراسر کشور منجر شده؛ درختی که شاعران جوان و آیندگان از ثمرات آن نیز بهره خواهند برد.
گرچه ممکن است به روز نبودن اطلاعات و عدم آشنایی تعداد معدودی نسبت به کارکردهای اجتماعی کتابخانه‌های عمومی و رویکردهای نوین آن در طراحی ماموریت برای خدمت‌رسانی، باعث ایجاد سوالات و گاها انتقاداتی غیر منصفانه در حیطه وظایف و فعالیت‌های کتابخانه‌های عمومی شود، اما یک بررسی اجمالی از کارکرد اجتماعی کتابخانه‌های عمومی در جهان و همچنین رویکرد سال‌های اخیر نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در تبدیل کتابخانه‌ها به پایگاه‌های فرهنگی اجتماعی چند منظوره و اقدامات پژوهشی و اجرایی انجام شده در این حوزه، می‌تواند به پاسخگویی سوالات و برطرف شدن ابهامات این افراد کمک کند.
